بازار بزرگ تبریز یکی از کهن‌ترین و وسیع‌ترین بازارهای سرپوشیده جهان محسوب می‌شود که نه تنها به‌عنوان یک مرکز تجاری مهم شناخته می‌شود، بلکه جلوه‌ای از هنر معماری و فرهنگ دیرینه ایران را به نمایش می‌گذارد. این بازار از دیرباز به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین شاهراه‌های اقتصادی ایران محل تبادلات تجاری بازرگانان از نقاط مختلف جهان بوده و همچنان جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد و فرهنگ این منطقه دارد. این بازار کهن که بسیار گسترده است که دارای ۶۵۰۰ غرفه، ۴۰ رسته، ۲۵ تیمچه، ۱۱ سرسرا، چند مدرسه، کاروانسرا، مسجد و حمام در خود جای می‌دهد.
بازدید از این بازار تجربه‌ای فراموش‌نشدنی از تلفیق هنر و تجارت است. با ورود به این فضای تاریخی ترکیبی از صدای فروشندگان، رایحه ادویه‌ها و رنگ‌های متنوع اجناس، حس و حال یک بازار شرقی اصیل را برای شما زنده می‌کند. در هر گوشه از این بازار می‌توان نشانه‌هایی از سبک زندگی گذشته و ارتباطات اجتماعی مردمان آن دوران را مشاهده کرد.
علاوه‌بر بُعد تجاری این بازار یک میراث زنده فرهنگی است که از اهمیت بالایی برخوردارند و در سال ۲۰۱۰ در میراث جهانی یونسکو قرار گرفت و یادگاری است که در طول قرن‌ها پایدار ماند. بسیاری از حجره‌های آن نسل‌به‌نسل توسط خانواده‌های کسبه مدیریت شده و همین امر باعث حفظ اصالت و سنت‌های دیرینه آن شده است. به همین دلیل، این بازار همچنان به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم ایران شناخته می‌شود و هر ساله هزاران گردشگر داخلی و خارجی را به سوی خود جذب
روایتی از گذشته تا امروز این بازار
این مسجد ابتدا بر روی بقایای یک آتشکده زرتشتی در دوران ساسانیان ساخته شد. ساخت این بنا در دوره اسلامی آغاز شد و در دوران حکومت آل مظفر و تیموریان به اوج شکوه خود رسید. بنای اولیه مسجد مربوط به قرن ششم هجری است اما بخش عمده‌ای از معماری فعلی آن، در قرن هشتم و نهم هجری شکل گرفته است. این مسجد در طول تاریخ بارها مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته و هر بار بر شکوه آن افزوده شده است. در دوران قاجار و صفویه نیز بخش‌هایی از آن مرمت شد، اما ساختار کلی بنا همچنان دست‌نخورده باقی مانده است. مسجد جامع یزد، علاوه‌بر اینکه یکی از مهم‌ترین مساجد تاریخی ایران محسوب می‌شود، به دلیل نقش آن در رویدادهای مذهبی و اجتماعی، جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ مردم یزد دارد.
پیشینه و اهمیت تاریخی
بازار تبریز یکی از قدیمی‌ترین مراکز تجاری ایران است که قدمت آن به بیش از هزار سال می‌رسد. در دوران سلجوقیان این بازار به‌عنوان یکی از مراکز اصلی تجارت در منطقه شناخته شد و به دلیل موقعیت استراتژیک خود در مسیر جاده ابریشم ارتباط میان ایران و سایر نقاط جهان را تسهیل کرد. از همان دوران، کاروان‌های تجاری از چین، هند، اروپا و امپراتوری عثمانی به این بازار می‌آمدند تا کالاهای خود را معامله کنند.
دوران شکوفایی در عصر صفویه
در زمانه صفویان این بازار به اوج رونق خود رسید. این دوره شاهد گسترش و توسعه ساختاری بازار بود که منجر به ایجاد تیمچه‌ها، کاروانسراها و سراهای متعددی شد. پادشاهان صفوی به دلیل اهمیت استراتژیک تبریز، سرمایه‌گذاری زیادی در بهبود زیرساخت‌های این بازار کردند و آن را به یکی از پویاترین مراکز اقتصادی خاورمیانه تبدیل کردند. در این زمان بازرگانان اروپایی و آسیایی برای انجام معاملات تجاری به این بازار رفت‌وآمد داشتند.
تحولات دوران قاجار تا عصر معاصر
زلزله‌های متعددی در طول تاریخ به تبریز آسیب رسانده‌اند؛ اما بازار همیشه بازسازی شده و به حیات خود ادامه داده است. در دوران قاجار این بازار همچنان نقش خود را حفظ کرد و تبدیل به مرکز اصلی تجارت فرش، صنایع‌دستی و کالاهای وارداتی شد. در دوران معاصر نیز با گسترش شهرنشینی و توسعه اقتصادی، بازار تبریز همچنان جایگاه خود را حفظ کرده است. در سال ۱۳۸۹ این بازار به‌عنوان نخستین بازار جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد که نشان‌دهنده ارزش تاریخی و فرهنگی آن است.
نمونه یک بازار سنتی ایرانی
بازار تبریز نه تنها از نظر وسعت و گستردگی بلکه از لحاظ سبک معماری نیز یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های بازارهای سنتی ایران به شمار می‌رود. طراحی هوشمندانه آن باعث شده که این بازار در تمام فصول سال شرایط آب‌وهوایی مطلوبی داشته باشد. برخی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد معماری این بازار شامل موارد زیر است:
سقف‌های آجری و طاق‌های مرتفع
یکی از بارزترین ویژگی‌های بازار تبریز سقف‌های آجری و طاق‌های بلند آن است که هم از نظر زیبایی‌شناسی و هم از لحاظ کاربردی اهمیت دارند. این سقف‌ها موجب ایجاد تهویه طبیعی و تنظیم دمای محیط می‌شوند به‌گونه‌ای که در تابستان هوای داخل بازار خنک و در زمستان گرم است.
تیمچه‌ها و سراهای تاریخی
تیمچه‌ها از مهم‌ترین بخش‌های بازار هستند که به فعالیت‌های تجاری خاصی اختصاص دارند؛ به‌عنوان مثال تیمچه مظفریه یکی از مشهورترین بخش‌های بازار است که محل فعالیت تاجران فرش دست بافت است. نورگیری طبیعی، ارتفاع زیاد سقف و تزئینات آجری از مهم‌ترین ویژگی‌های این تیمچه محسوب می‌شوند.
کاروانسراهای تجاری
در بازار تبریز کاروانسراهای متعددی وجود دارند که در گذشته به‌عنوان محلی برای استراحت بازرگانان و ذخیره کالاهای تجاری استفاده می‌شدند. سرای امیر یکی از نمونه‌های بارز این بناها است که همچنان فعالیت تجاری خود را حفظ کرده است.
راسته‌های تجاری متنوع
بازار تبریز به بخش‌های متعددی تقسیم شده که هر کدام به یک صنف خاص اختصاص دارند:
- فرش‌فروشان؛ عرضه‌کننده فرش‌های دست‌بافت اصیل تبریزی
- کفاشان؛ فروش انواع کفش‌های دست‌دوز سنتی
- زرگران؛ محل خریدوفروش طلا و جواهرات نفیس
- صادقیه؛ مرکز فروش پارچه‌های ابریشمی و پنبه‌ای
یادگاری از تاریخ و فرهنگ ایران
بازار بزرگ تبریز نمونه‌ای بی‌نظیر از تلفیق تاریخ، فرهنگ و تجارت در ایران است. گشت‌وگذار در این بازار شما را با معماری سنتی، آداب و رسوم قدیمی و حس زنده یک بازار شرقی آشنا می‌کند. اینجا نه تنها مکانی برای خرید، بلکه سفری به گذشته است که شما را با هویت کهن ایران پیوند می‌دهد.
بازار تبریز همچنان به حیات پویا و پررونق خود ادامه می‌دهد و نسل‌های مختلف را در دل خود جای داده است. اگر به تاریخ، معماری و فرهنگ علاقه دارید، بازدید از این بازار را از دست ندهید، زیرا تجربه‌ای ماندگار برای شما رقم خواهد زد.
اگر از این بازار دیدن کردید تجربه خودتان را با ما به اشتراک بگذارید.
سوالات متدوال
این بازار در کجا واقع است؟
این بازار بسیار بزرگ و گسترده است و هنگامی که وارد شهر تبریز شدید می‌توانید از ورودی‌های متفاوت به درون آن راه یابید؛ خیابان‌های مانند راسته کوچه، جمهوری، دارایی و… مسیرهایی اصلی هستند که می‌توانید از طریق مترو، تاکسی و اتوبوس به راحتی به بازدید بروید.
چه ساعاتی می‌توان از این بازار بازدید کرد؟
این بازار در ایام تعطیل بسته است و تنها جداره‌های بیرون آن باز است اما به غیر از روزهای تعطیل شما می‌توانید از ساعت ۱۰ الی ۱۷ راسته‌های متفاوت این بازار را دیدن کنید.
بازار تبریز به چه جاذبه‌های گردشگری دیگر شهر تبریز نزدیک است؟
یکی از مزیت‌های مهم این بنا نزدیکی آن به سایر مکان‌های گردشگری است؛ شما می‌توانید از غرب بازار به مسجد جامع، از شرق آن به عالی‌قاپو و از شمال به قسمت‌هایی از رودخانه‌ای که در میدان چایی واقع است، دست یابید.
دیدگاهتان را بنویسید